भोली तिजको दर खाने दिन: परम्परा, आधुनिकता र नेपाली महिलाहरुको आत्मीयता

काठमाडौं । नेपालमा हिन्दू परम्पराअनुसार मनाइने तिज पर्वको विशेषता मध्ये एक हो "दर खाने दिन"। यो पर्वको तयारीको पहिलो चरण मानिने यस दिनको गहिराइ र महत्त्व नेपाली समाजमा गहिरोसँग जरा गाडेर बसेको छ। दर खाने दिनको अनुष्ठानले नेपाली महिलाहरुको भावनात्मक सम्बन्ध र सामुदायिक एकतालाई झल्काउँछ, जसले गर्दा यो दिन नेपाली संस्कृतिको अभिन्न अङ्ग बनेको छ।

तिज पर्वको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वले यसलाई अन्य पर्वहरुभन्दा फरक बनाउँछ। तिजका तीन मुख्य दिनहरूमध्ये दर खाने दिन सबैभन्दा पहिले मनाइन्छ। यस दिन विवाहित महिलाहरु आफ्नो माइतीघर जाने चलन छ, जहाँ उनीहरूलाई विशेष आतिथ्य सत्कार गरिन्छ। विभिन्न परिकारहरू—चामल, दाल, घ्यू, अचार, मिठाई, फलफूल, लगायत अन्य पकवान—खाएर महिलाहरुले भोलिपल्टको व्रतको तयारी गर्छन्। मान्यताअनुसार, यस दिन भोजनले महिलाहरुको स्वास्थ्य र ऊर्जा सन्तुलनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ, जसले उनीहरुलाई व्रत पालन गर्न सक्षम बनाउँछ।

दर खाने दिनले केवल भौतिक पोषण मात्र नभई आत्मिक पोषणको पनि प्रतिनिधित्व गर्छ। यो दिन महिलाहरु आफ्ना परिवार र साथीभाइहरूसँग भेटघाट गरी पुराना यादहरू ताजा गर्छन्। उनीहरु बीचको भावनात्मक बन्धनलाई बलियो बनाउँछ। दर खाने क्रममा गरिने नाचगान र रमाइलो कुराकानीले दिनको रौनक थप बढाउँछ। परम्परागत गीत र नृत्यमार्फत महिलाहरुले आफ्नो जीवनका दुःखसुखहरू साझा गर्छन्।

साथै, यो पर्व महिलाहरुको सांस्कृतिक पहिचानको प्रतीक पनि हो। तिजको दर खाने दिनलाई पुराना चलनहरूमा आधारित भए पनि, नयाँ पुस्ताले यसलाई आधुनिक समयमा सान्दर्भिक बनाउने प्रयास गरिरहेका छन्। आजकल, धेरै महिलाहरू परम्परागत खानाका साथै आधुनिक र स्वास्थ्यकर परिकारहरू पनि ग्रहण गर्छन्। बजारहरूमा तिजको विशेष परिकार र वस्त्रहरू किनमेल गर्ने महिलाहरूको भीडले पनि यस पर्वको महत्त्वलाई दर्शाउँछ।

धार्मिक दृष्टिले, दर खाने दिनको महत्व भगवान शिव र पार्वतीको पूजासँग जोडिएको छ। पार्वतीले शिवलाई पतिको रुपमा प्राप्त गर्न लामो तपस्या गरेकी थिइन्, र उनको समर्पण र भक्ति तिज पर्वको मुख्य कथा हो। महिलाहरूले व्रत बसेर आफ्ना पतिका लामो आयु, समृद्धि, र परिवारको सुखसमृद्धिको कामना गर्दछन्।

यस वर्ष पनि दर खाने दिनलाई विशेष बनाउने तयारीहरू हुँदैछन्। घरघरमा पकाइएका स्वादिष्ट परिकारहरूले सम्पूर्ण वातावरणमा रमाइलो र पवित्रता थप्नेछ। साथै, सामाजिक सञ्जाल र मिडियाहरूले तिज पर्वको उल्लास र सांस्कृतिक महत्वलाई अझ व्यापक रूपमा फैलाइरहेका छन्।

अन्ततः तिजको दर खाने दिनले नेपाली समाजमा महिलाहरुको भूमिका र स्थानलाई सम्मान र महत्त्वका साथ उजागर गर्छ। यसले उनीहरुबीचको सम्बन्धलाई अझ मजबुत बनाउँदै आगामी दिनहरूमा परम्परागत र आधुनिकताको सन्तुलन कायम राख्न प्रेरणा दिन्छ। तिजको दर खाने दिनले नयाँ उमंग र उत्साहका साथ नेपाली महिलाहरुलाई सशक्तिकरणको दिशा तर्फ अघि बढाउन सघाउ पुर्‍याउँदै आएको छ।