औषधिको स्वरूपमा भिटामिन तथा खनिज तत्त्वको मिश्रण गरिएका सामग्रीहरू बजारमा पाइएको भन्दै मन्त्रालयले त्यस्तो चेतावनी दिएको हो।

अधिकारीहरूले सर्वसाधारण उपभोक्तालाई आकर्षित गर्न "अवैध तथा अस्वास्थ्यकर" सामग्रीबारे "गलत तथा भ्रामक" प्रचारप्रसार गरिएको भन्दै मान्यता नदिइएका उत्पादनको विज्ञापनमा विश्वास नगर्न आग्रह गरेका छन्।मोटोपन घटाउने, मधुमेह, उच्च रक्तचापदेखि क्यान्सरसम्म निको पार्ने एवं शरीरलाई नपुगेको पोषक तत्त्व पुर्‍याउने भन्दै सामाजिक सञ्जालमार्फत् त्यस्ता सामग्रीको व्यापक प्रचारप्रसार भइरहेको पाइन्छ।
मन्त्रालयले के भन्यो?

मन्त्रालयले गत मङ्गलवार एउटा विज्ञप्ति जारी गर्दै सजग हुन सर्वसाधारणलाई आग्रह गरेको थियो।

मन्त्रालयले "स्वास्थ्यका नियामक निकायहरूमा दर्ता नभएका भिटामिन तथा खनिज (भिटामिन, क्याल्सिअम, आइरन, म्याग्नेसिअमजस्ता मिनरल र माइक्रोन्यूट्रिअन्टहरू) मिश्रित फार्मसूटिकल स्वरूप (ट्याब्लेट, क्याप्स्यूल तथा झोलहरू) न्यूट्रसूटिकल्सका नाममा औषधि पसलहरूबाट बिक्रीवितरण भएको तथा विभिन्न स्वास्थ्यसंस्थाहरूले सामग्री तथा सेवाहरूको सञ्चालन स्वीकृति नलिई आमनागरिकहरूलाई आकर्षित गर्ने गलत तथा भ्रामक विज्ञापनहरू प्रचारप्रसार भइरहेको" जनाएको छ।

उसले त्यस्ता गतिविधिप्रति मन्त्रालयको गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको भन्दै त्यस्ता सामग्री बिक्री गर्न नपाइने स्मरण गराएको छ।

विज्ञप्तिमा भनिएको छ, "खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले न्यूट्रसूटिकल्सलाई खाद्य वा आहारपूरक सामग्रीका रूपमा दर्ता गरी बिक्रीवितरण अनुमति दिएकोमा यस मन्त्रालय अन्तर्गतको औषधि व्यवस्था विभागले सर्वोच्च अदालतमा रिट निवेदन दायर गरी २०८१/१०/०३ मा बिक्रीवितरण नगर्न फैसला भएको सबैलाई जानकारी गराउन चाहन्छौँ।
""स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालय तथा स्वास्थ्यसम्बद्ध निकायहरूले यस्ता सामग्री र न्यूट्रसूटिकल्सलाई औषधिका रूपमा दर्ता गर्ने वा बिक्रीवितरणको अनुमति नदिएको र यस्ता उत्पादनहरूको जफत र कारबाहीको काम नियमित रूपमा गर्दै आएको जानकारी दिन चाहन्छौँ।"

मन्त्रालयले जनगुनासो सम्बोधन गर्दा वार्षिक रूपमा ३,००० भन्दा बढी फार्मेसीहरूको अनुमगन भइरहेको र विभिन्न जिल्लामा १०० भन्दा बढी मुद्दा दर्ता भएको पनि स्मरण गराएको छ।

"स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालय यस्ता अवैध अभ्यासविरुद्ध कडा कारबाही गर्न दृढ रहेको र यस्ता अवैध अभ्यासहरू निर्मूलीकरण गर्नका लागि प्रतिबद्ध रहेको सबैमा जानकारी गराउँछौँ," मन्त्रालयले भनेको छ।

मन्त्रालयका प्रवक्ता डा प्रकाश बुढाथोकीले बीबीसीसँग भने, "धेरैतिरबाट गुनासो आइरहेका बेला औषधि व्यवस्था विभागले अनुगमन गर्दा पनि दर्ता नै नभएका त्यस्ता सामग्री बजारमा पाइएका छन्। ती सामग्रीको जथाभावी प्रयोगले जनस्वास्थ्यमा गम्भीर असर पनि पर्न सक्ने भएकाले हामीले सचेत गराएका हौँ।"

"म दर्ता नभएका यस्ता वस्तुहरू बिक्री नगर्न तथा प्रयोग नगर्न पनि सबैलाई आग्रह गर्छु। कसैले गैरकानुनी काम गरेको छ भने मन्त्रालयले कडा कारबाही गर्छ।"

चिकित्सकहरू न्यूट्रसूटिकलहरूको जथाभावी प्रयोग मानवस्वास्थ्यका लागि उपयुक्त नहुने बताउँछन्। कतिपय खाद्यपूरक वा पोषणपूरक भनिएका वस्तुको प्रभावकारितामाथि प्रश्न पनि उठेको उनीहरूको भनाइ छ।

चिकित्सक तथा पोषणविद् डा अरुणा उप्रेती भन्छिन्, "यस्ता उत्पादन भनेको केही व्यक्तिलाई कहिलेकाहीँ चाहिने हो। तर अहिले नियमितजस्तो र सबै जनाले प्रयोग गर्ने ढङ्गले प्रचारप्रसार भइरहेको छ र बजारमा त्यसै गरी गइरहेको पनि देखिन्छ।"

"यो एकदमै गलत हो। हामीले यस्ता उत्पादनबाट जे तत्त्व पाउँछौँ भनिरहेका छौँ त्यो प्राकृतिक खानाबाटै प्राप्त हुन्छ। यस्ता उत्पादनको प्रयोग बढ्दा सीमित कम्पनीहरूलाई फाइदा होला तर सर्वसाधारण उपभोक्तालाई उल्टै खर्च पनि स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पनि पर्न सक्छ।"

उनी सकेसम्म अत्यावश्यक नहुँदा न्यूट्रसूटिकल वा डाइअटरी सप्लिमन्टहरू प्रयोग नगर्न सुझाव दिन्छिन्।

"म सबैलाई सकेसम्म यस्ता वस्तु प्रयोग नगरौँ भन्छु। हामीले हाम्रै प्राकृतिक खानामा ध्यान दिनुपर्छ र पोषण पुग्ने गरी खानुपर्छ। सबैलाई म राम्ररी पोषणयुक्त खाना खान र विज्ञापनको पछाडि नलाग्न आग्रह गर्छु।"