आज अति पवित्र मत्स्य जयन्ती, भगवान विष्णुले किन लिए मत्स्य अवतार ?

काठमाडाैं,२९ चैत । हिन्दू धर्ममा भगवान विष्णुको मत्स्य अवतारको वर्णन छ। भगवान विष्णुको यो अवतार ठूलो माछाको अवतार हो।भगवान विष्णुका २४ अवतारहरुको वर्णन गरिएको छ ।

तीमध्ये २३ अवतार पृथ्वीमा आएका छन् भने २४ औं अवतार ‘कल्की अवतार’को रूपमा आउन बाँकी छ । ती मध्ये एक मत्स्य अवतार हो। भगवान विष्णुले आफ्नो मत्स्य अवतारमा पृथ्वीलाई बाढीबाट बचाएका थिए ।

उनले हयग्रीव नामक राक्षसलाई पनि मारेका थिए । हयग्रीवले वेद चोरेर समुद्रको गहिराइमा लुकाएका थिए । यसरी भगवान विष्णुले मत्स्य अवतारमा देखा परेर वेदको रक्षा गरे। मत्स्य अवतारलाई भगवान विष्णुको पहिलो अवतार भनिन्छ।

माछा जस्तै बाँच्न
भगवान मत्स्यको बारेमा पुराणमा भनिएको छ कि कार्तिक महिनामा भगवान विष्णु माछाको रुपमा जलमा वास गर्नुहुन्छ । यही कारण कात्तिक महिनामा धेरै भक्तजनले माछा खान छोड्ने गर्छन् । मत्स्य भगवान प्रति कृतज्ञता र श्रद्धा प्रकट गर्न, भक्तहरूले चैत्र शुक्ल द्वितीया तिथिमा मत्स्य जयन्ती मनाउँछन्।

मत्स्य अवतारको कथा
प्रलय आउनुअघि ब्रह्माण्डको रक्षा गर्न भगवान विष्णु सानो माछाको रूप धारण गरी सत्यव्रत मनुमा आएका थिए भन्ने मान्यता छ । मनु भगवान विष्णुका परम भक्त थिए ।

जब मनुले सूर्यदेवलाई अर्घ्य दिइरहेका थिए, तब माछा उनको अञ्जुलीमा आयो र भन्यो कि तपाईंले मलाई आफ्नो कमण्डलमा राख्नुस् ताकि मेरो रक्षा होस्। मनुले माछालाई दया गरेर कमण्डलमा राखे र रातारात माछा यति ठूलो भयो कि कमण्डल उनको लागि सानो भयो।

माछाले आफ्नो वास्तविक स्वभाव प्रकट गर्यो
मनुले घरबाहिर माछाका लागि खाल्डो बनाए तर भोलिपल्ट माछाको आकार ठूलो भयो । माछाले भन्यो मनु महाराज अब मलाई समुन्द्रमा छोडिदेउ ।

जब माछा समुन्द्रमा छाडियो, भोलिपल्ट माछाको आकार यति ठूलो भयो कि उसले समुन्द्रलाई नै ढाक्यो।

यसपछि माछाले आफ्नो वास्तविक रूप प्रकट गर्दै मनुलाई भने कि आजदेखि सातौं दिन महाप्रलय हुनेछ। ब्रह्माण्डको रक्षाको लागि सबै चीजहरू डुङ्गामा राख्नुपर्छ, म यो डुङ्गा प्रलयसम्म राख्छु।

जलप्रलयको समयमा भगवान विष्णुले आफ्नो मत्स्य रूपमा सप्तऋषिको जोडी र बीज र मनु सहित सबै जीवित प्राणीहरूलाई संरक्षण दिनुभयो र सृष्टि पुनः सम्भव भयो।

यसरी नै सृष्टि भयो
प्रलयपछि जब ब्रह्माण्डमा पानी मात्रै थियो, तब भगवान मत्स्यले ठोस भूमि स्थापित गर्नका लागि समुद्रको तलसम्म माटो ल्याउनुभयो। यो माटोलाई पानीमा मिसाएर जसरी दूधबाट दही बनाइन्छ, त्यसैगरी पानीबाट ठोस जमिन बन्यो ।

र यसरी संसार पुनः सृष्टि हुन सक्छ। तसर्थ मत्स्य जयन्तीमा भक्तहरूले विशेष गरी ब्रह्माण्डको सृष्टिकर्ता र रक्षक भगवान मत्स्यको सम्झना र पूजा गर्छन्।