श्राद्धका दिन नित्यपूजा कसरी गर्ने?

काठमाडौं । श्राद्ध संस्कार हिन्दू धर्ममा पितृहरूको सम्झनामा गरिने महत्वपूर्ण धार्मिक अनुष्ठान हो। यो विशेषत: दिवंगत आत्माहरूको शान्तिका लागि गरिन्छ। श्राद्धको दिन नित्यपूजामा के गर्ने भन्ने प्रश्नमा विशेष विधि अपनाउनुपर्दछ। यहाँ श्राद्धका दिन नित्यपूजा कसरी गर्ने भन्ने सम्बन्धमा केही चरणहरू उल्लेख गरिएका छन्:

श्राद्धको दिन बिहानै उठेर स्नान गर्ने, शुद्ध कपडा लगाउने र पवित्र भावनासाथ पूजा स्थलको शुद्धिकरण गर्ने गरिन्छ। यसमा गंगाजल छर्केर शुद्धि गरिन्छ र पूजाको स्थानमा तोरण (मण्डप) सजाएर पितृहरूको स्वागत गरिन्छ।

नित्यपूजा सुरु गर्नुभन्दा पहिले कुलदेवता तथा ईष्टदेवताको पूजन गर्नुपर्छ। यसका लागि दीप, धूप, फूल र नैवेद्य (प्रसाद) चढाइन्छ। यसले पितृहरूको पूजन अघि वातावरणलाई शुद्ध र पवित्र बनाउँछ।

श्राद्धमा मुख्यत: पितृहरूको आव्हान गरिन्छ। पवित्र जलको माध्यमबाट उनीहरूलाई सादर निमन्त्रणा गरिन्छ। त्यसपछि यज्ञोपवीत (जनै) धारण गरी विशेष मन्त्रोच्चारणसहित पितृहरूको तर्पण गरिन्छ। जल, दूध, तिल र कुशको प्रयोग गरी पितृहरूलाई जल अर्पण गरिन्छ।

श्राद्धको दिन पितृहरूको नाममा विशेष भोजन तयार गरिन्छ। यसमा खीर, पुरी, तरकारी लगायत सात्विक भोजन राखिन्छ। उक्त भोजनलाई विशेष थालमा सजाएर पितृहरूलाई अर्पण गरिन्छ। यज्ञोपवीतको दायाँ पट्टि (अपसव्य) लगाएर अर्पण गरिन्छ।

पितृहरूलाई अर्पण गरिएको भोजन पछि ब्राह्मण वा गरिबलाई भोजन गराइन्छ। यसलाई श्राद्धको महत्वपूर्ण अंग मानिन्छ किनभने ब्राह्मणको माध्यमबाट पितृहरूलाई तृप्ति प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ। ब्राह्मणलाई दक्षिणा दिनु तथा आशीर्वाद प्राप्त गर्नु यो अनुष्ठानको अन्तिम चरण हो।

श्राद्ध पूजाको अन्त्यमा पितृहरूको विसर्जन गरिन्छ। यसमा पितृहरूलाई शान्तिका साथ बिदाइ गरिन्छ र उनीहरूको आत्माको शान्तिका लागि प्रार्थना गरिन्छ। अन्त्यमा, गंगाजल वा पवित्र जल छर्केर पूजन स्थललाई फेरि शुद्ध बनाइन्छ।

अन्त्यमा, श्राद्धको दिन नित्यपूजाको विधि विशेष महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यो दिन पितृहरूको सम्झना गर्दै उनीहरूको आत्माको शान्तिका लागि विभिन्न धार्मिक कर्महरू गरिन्छ। पवित्रता, श्रद्धा र नियमित पूजा–अर्चना मार्फत श्राद्ध विधि सम्पन्न गर्नुपर्दछ, जसले पितृहरूको आशिर्वाद प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ।